Кейбір риэлторлар жылжымайтын мүлік нарығындағы жедел өзгерістерді күтіп өмір сүруде. Ипотекалық қарыздарды алу тіпті күрделеніп жатыр деп санайды олар, несие бойынша алашақтар көбейген үстіне көбейе түсуде. Бұған қоса арнайы статистика қанша бекітсе де, тұрғындардың табыстарының өспей жатқанына мамандар сенімді.
Ешкім оны сатып алмайды, банктен қарыз алуға кез келген жан бара бермейді, демек, жылжымайтын мүліктің бағасы құлдилайды. Риэлторлардың болжамдары шамасы жекелей сезінулерге негізделген, ол жаңалықтардың әсерінен және клиенттермен жұмыс кезінде пайда болады. Бірақ, мұндай ақпараттар маңызды емес, көбіне кәсіби тәжірибеге сүйенген аналитиктердің тұжырымдары дұрыс.
— Салық ставкаларының тым өсуі, зейнеттік жастың көтерілуі адамдарға көңіл-күйді үстемейді. Өмір қымбаттауда, жылжымайтын мүліктің бағасы да бір орнында тұрмайды. Оған көп адамдардың қолы жете бермейді. Олар тәуекелге бел буып, осындайларға, ипотекаға, қарыз алуға және тағы басқаларға да барады. Оның қорытысында не болғанын біз 2008 жылы толық көрдік, — деп ойын, пікірін айтады «Проспект» қарағандылық риэлторлық агенттігінің дамыту бойынша директоры Дмитрий Ли.
— Біздер сататын әрбір екінші-үшінші пәтер кеплідікте тұрады. Болмаса несиеде, болмаса ипотекада. Адамдар демалуды және де жөндеу жасауды қалайды ғой. Жөндеу жасайтын жағдай жоқ, тиісінше, банкке жылжымайтын мүлкін қояды. Сосын несие бойынша төлемдерге «шама келмейді» және амалсыз пәтерлерін сатады, — деп ұғындырады Қарағандыдағы жағдайды «Комфорт» компаниясының риэлторы Владимир Дадашев.
Ипотекамен барлығы бұрынғыша
Өзін беймәлім, белгісіз болып қалуды өтінген риэлторлардың бірі банктердің ипотекалық қарыздарды беру саясатын айтарлықтай қатаң жүргізіп жатқанын растайды.
«Ипотеканы рәсімдеуде проблема туындай ма»? Осындай маңызды сұрақпен Астанадағы, Алматыдағы, Қарағандыдағы риэлторларға хабарластық. Өйткені, пәтерлерді сатып алу көп жағдайда банктік қарыздың көмегімен жүзеге асады, шынын айтқанда, азаматтардың көпшілігі жеке өзінің қолма-қол ақшасымен баспанаға ие болуға мүмкіндіктері жоқ. Риэлторлар мәмілені басынан соңына дейін жүргізеді, сондықтан несиені рәсімдеуге белсене, құлшына қатысады.
— Қатаңдық және қилы мораториялар туралы әңгімеге қатысты айтсам, олар біздің жұмысымызға әзірге әсер, ықпал ете қойған жоқ. Тұрғындық қарыздарды алудың күрделілігіне байланысты клиенттерден шағым түспеді, — дейді Астанадағы жылжымайтын мүлік бойынша кеңес беруші маман Руслан Унгефуг.
— Пәтер иеленуге тілек білдіріп, оны ипотекаға рәсімдеген клиенттердің қатары сиреген жоқ, өйткені, кез келген кісінің қомақты қаражатты жинауға шамасы жете бермейді, — деп астаналықтың сөзін «Челси» компаниясының алматылық риэлторы Жанна Молдағожина растайды. — Көпшілік жылжымайтын мүлікті жалға алады және нақтыланған уақыт біткен кезде пәтерді сатып алуға шешім қабылдайды. Тәжірибемнен байқағаным, қазіргі таңда Алматыда әлеуетті сатып алушылардың 60%-дайы — бұлар «ипотекашылар».
Сондай-ақ, қарағандылық риэлторлар ипотекамен олардың жұмысында бәрі бұрынғыша екенін айтады. Бірақ, бәрібір аздап дабыл қағылып жатыр. Владимир Дадашев екі клиенттің тұрғындық қарыздарды алуда күрделілік бар екенін айтқанын тәптіштеп жеткізеді.
Банктер қатаңдатпайды, адамдардың өздері алмайды
«Альянс Банк» бізге нақтылы жауап береді, несиелік қарыздардың ұсыным шарттары бізде 2007-2008 жылдарғы тек дағдарыстан кейін қайта қаралды. Басқа ешқандай қатаң іске бару орын алған жоқ. Қазақстан риэлторларының Бірлескен ассоциациясының президенті Нина Лукьяненко сәйкес келмейтін қызметтерді рәсімдеудің күрделілігі туралы әңгімелер деп санайды:
— Барлық банктер қарыздарды кезінде берді, расында, солай әлі беруді жалғастырып жатыр. «Банк ЦентрКредит» — өте жақсы, тым жылы қарым-қатынаста, жедел мерзімді қарастыруы бар. «Сбербанк» — беруді қалай жүргізсе, әлі солай жүргізуде. Оның үстіне нарыққа бұрында ипотекада мамандандырылмаған қосымша банктер кіріп, еніп те келеді, олар қазірде өздерінің қызметтерін халыққа ұсынуда. Мысалы, AsiaCreditBank, керемет шарттар, кепілдік объектілерді алуға дайын, яғни, қайта несиелеуді жасау бар мұнда. Сондықтан мен берілетін қарыздардың сызықшасы қысқарды деп айта алмаймын.
Кейбір банктерде ипотекалық несиелеу бойынша бағдарламалар бар, бірақ та, олар қарыз алушыларды қатаң таңдайды, ал, басқалары ипотекалық нарыққа қатысуларын азайтып жатыр, үшіншілері, керісінше, мұндай қызметтерді енді ғана елге ұсынуда, мүмкін, босап қалған орынды толтыратын шығар. Шамасы, жағымды құбылыс болып жатқан сияқты. Және «айналдыру» процесі бәрібір заңды: ranking.kz сайтының мамандары ипотека несиелеудің нарығында көштің соңында деп есептейді. Үстіміздегі жылы берілген ипотекалық несиелердің сомасы басқа қарапайым тұтынушылық қарыздардан 7,5 есе аз болды.
— Егер арнайы мәліметтерді дәлдеп қарасақ, онда өткен жылдың қаңтар-шілде аралығында ипотекалық қарыздардың көлемі 4,4%-ға, ал, үстіміздегі жылы ол 5,1%-ға өсті. Яғни, берілген несиелердің көлемінің аздап үлкейгенін нақты байқаймыз, — деп цифрларды келтіреді макроэкономикалық зерттеу Орталығының директоры Олжас Құдайбергенов. — Тамызда-қыркүйекте жағдай тым төмендеу жағына өзгерді. Деректер шыққан кезде барлығын айқын, анық айтуға болады. Бірақ, егер бүтіндей тілге тиек етсек, 7 ай ішінде 45% көтерілу (немесе жылына 89%) өсудің ең төмен көрсеткіші болып табылады. Мәселен, көрсетілген баға ЖІӨ 2012 жылы 10%-ға, ал, 2011 жылы — 26%-ға өсті, осы жылы оның 13%-ға жоғарылауы күтілуде. Онда несиелеудің қарқыны көрсетілген баға ЖІӨ-нің өсуінен 1,52 есеге қалай асып түседі.
Қаңтар-тамызда ипотекалық несиелеу аздап өсу болды — 43 миллиард теңгеге (барлығы 875 миллиард теңге берілген). Арнайы тұщымды тұжырымдар жоқ, бірақ, аналитиктер өсудің жартысы пайыздардың капитализациясына байланысты деп күмәнданады. Яғни, төлемнің кейінге қалдырылуынан борышкерлерге айыппұлдар мен өсімақылар ілінеді, бұл ипотекалық қарыздардың көлемінің жоғарылауын көрсетеді.
Ипотекаларды алушылар тым азайды, сараптамашылардың ешқайсысы бұны теріске шығармайды. Сол баяғы Нина Лукьяненконың өзі жылжымайтын мүлік бойынша мәмілелер де «жайбарақат қалыпта жүріп жатқанын» баса көрсетеді. Бұл дағдарыс кезінде төлем жасамағандықтан, пәтерлерді алып қою немесе үйден шығарудан борышкерлердің қорқып қалуына байланысты. Қазір жұрт сақ қимылдайтын болды.
— Сіз, мүмкін, экономикалық жағдайдың күннен-күнге төмендеп бара жатқанын байқайтын боларсыз, — дейді инвестицияның пайдалылығын зерттеу бойынша Агенттіктің аға аналитигі Ерлен Бадыхан. — Бүгінде банктерде несиелеу ипотекасының жалпы қоржынында 25%. Ертеректе ол, шамамен, бір жыл бұрын 40-45% болған.
Қайтарылмаған ақының пайыздары қандай?
Жаңалықтарда проблемалы және қайтарылмаған несиелердің мөлшері туралы цифрлар әрдайым көрініп тұрады. Мәліметтер әр қилы, бірақ, қайнар көзге сай болмай-ақ, жағдайдың ушығып тұрғанын байқауға болады.
«Қазақстанда әрбір бесінші несие проблемалы» — ҚР Ұлттық банкінің сілтемесімен сайттар жаңалық ұсынады. Яғни, жалпы сомадан тек 20% болып отыр. Fitch Ratings халықаралық рейтингтік агенттік басқа дәйектерді нақты көрсетеді — қарыздардың 30% проблемалы. Қаржылық нарықты қадағалау және бақылау Комитетіне сілтемесімен тағы бір сайт күрделі және күдікті несиелердің 74%-ы туралы жазады. Мәселенің мән-жайын өзіңіз бажайлай беріңіз. Ал, Forbes Kazakhstan айқай-шулы жаңалық ұсынды: Бүкіләлемдік банктің мәліметтеріне сүйенсек, біздің еліміз жұмыс істемейтін несиелер бойынша әлемде (!) бірінші орында екен — 31%.
Әрине, барлық цифрларды бір жерге үйе беруге болмайды. Бірақ, шетелдік инвесторлар біздің елімізде шамамен 15 миллиард доллар жоғалтқан көрінеді. Бұл дегеніңіз, шетелдіктер біздің банктерді несиелегісі келмейді, болмаса олар «ұзын» ақшаларынан айырылады. Алайда, олар бізге ұзақ мерзімге қарыз беруге, айта беретін ипотеканы беруге аса, өте қажет. Енді сұрақ: ипотекалық қарыздардың арасында төлем және қайтарылмаған ақы бойынша қандай да бір пайыздар тоқтатылады? Ашық қайнар көздерде жарияланған мәліметтер нақты цифрды жиі-жиі ұстамайды. Мысалы, былай: өткен жылда ипотека бойынша «кейінге қалдыру» 10%-ға өсті, көтерілді. Ақпараттар бар, алайда, олардың бәрі шындыққа жанаса бермейді. Дәл мәліметтерді кездестіруге болады. Kursiv.kz үстіміздегі жылы мерзімі өткен ипотекалық қарыздардың көлемі 21,6%, ал, сенімсіздердікі — 11,9% құрағанын хабарлайды. Аналитик Олжас Құдайбергенов глобальды цифрды — 87% күрделі ипотекалық несиені атайды.
Бұдан шығатын қорытынды біреу: ипотекашылардың сот істеріне қарамастан коллекторлардың жұмысы, күрделі несиелерді қайта қаржыландыру үшін мемлекеттен ақшаның бөлінуі, тұрақты қордан қаражатпен банкке көмек, тұрғындардың қарыздарының саны көзсіз көбеюде, өсуде.
— Бұның бәрі адамсыз кейіп түріндегі біздің қазақстандық капитализм, — деп санайды инвестицияның пайдалылығын зерттеу бойынша Агенттіктің аналитигі Ерлен Бадыхан. — Барлық түрлі-түрлі тәсілдермен өз пайдамызды 200-300%-ға ынта-жігермен жеткізіп алғымыз келеді. Егер олар қолайлы, ыңғайлы, адамдық ставкалар болса, онда банктер үстінен 2%-ға «лақтырар» еді. Бұны адамдар жасай алады.
— Коммерциялық банктер 15-18%-бен ипотекалық несиелер береді, ал, «Тұрғынүйқұрылысжинақбанкі» — екі есе төмен. ТҚЖБК арқылы ұсынылатын бүтіндей тұрғын үйдің сол бағалары мен ставкалар тұрғындардың мүмкіндіктеріне анық, айқын өте-мөте сәйкес келеді, — деп өз байламын білдіреді макроэкономикалық зерттеу Орталығының директоры Олжас Құдайбергенов.
Риэлторлар Ассоциациясының басшысы Нина Лукьяненко, керісінше, пайыздық ставкалардан ешқандай қылмыстық істі көрмейді. Ол несие бойынша қазіргі пайыздар дағдарыс кезеңіне дейінгіге қарағанда төмен екенін айтады (ол кезде 18-ден 22%-ға шейін болған).
— Екіншіден, немен нені салыстыруға байланысты, — деп жалғастырады Нина Лукьяненко. — Түсінікті жәйт, егер де Германияда ипотекалық несие бойынша ставка 6%-ды құраса, онда біздікі 1314% қымбат көрінеді. Бірақ, кешіріңіздер, Германияда депозит бойынша жылдық 3% береді, ал, бізде 10%. Үшіншіден, егер де біз ставканы қалыптастыру туралы айтсақ, онда бастапқы шартты бағалауымыз керек. Бізде Ұлттық банктің қайта қаржыландыру ставкасы 5,5%. Сондықтан бүгінде несиелер 6%-бен берілмейді. Банктер өз тәуекелдерін сақтандырады, сөйтіп, барымызды қанағат қыламыз. Иә, солай ипотекалық қарыздар бойынша ставкалардың төмен болғаны біздің бәрімізге қолайлы. Алайда, егер бұлай болса, қолжетімді қарыздар бағаның өсуінің жаңа тармағына апарады. Өйткені, несиелер — бұл жылжымайтын мүлікті иеленудің құралы, оған сұраныс көбейе береді.
— Несиелеудің шарттарын нарық және банктердің арасындағы бәсекелестік, қорландырудың құны толық белгілейді, көрсетеді, — деп нақты санайды омбудсмен Ерсерік Сийрбаев. — Тек борышкерлерге талаптары өскендермен ғана келісуге болады.
Болжамның екі жолы: болады немесе болмайды
Күрделі ипотекалық несиелеудің көрсеткіші (87%) соңғы үш жыл бойында төмен түспей келеді деп көрсетеді Олжас Құдайбергенов. Демек, борышкерлердің қарызды толық мөлшерде қайтарады деген ойды бастан алып тастау керек. Несие бойынша өшіріп тастау рәсімін бастап, әр мәселені жеке қарастыру қажет.
— Банктер мұндайға бармайды, — дейді аналитик. — Тек егер келешектегі табыс көзін байқамаса. Ұлттық банк ұзақ мерзімді және арзан несиелік ресурстармен банктерді қамтамасыз ету механизмдерін әзірлеуі керек, сонда банктер ертеңгі пайданың есебінен қазіргі шығынды жабуға болатынын ұғынады.
Әзірге банктерде ипотекалық несиелеуге ақша типыл жоқ, сондықтан тұрғындық нарық тоқырайды. Жылжымайтын мүліктің бағасы көп жағдайда тағы пайдалануға берілген тұрғын үйдің санына байланысты. Жыл сайын шамамен 6 миллион шаршы метр салынады, қазіргі таңда тұрғын үйге талап, сұраныс — 16-17 миллион «шаршыны» құрайды. Зәрулік жоғары құнды ұстап тұр.
— Оның үстіне 6 миллионның жарты көлемін жеке құрылыс салушылар өздері тұрғызады, тағы 1,2 миллиондайы мемлекеттік бағдарламаның есебінен салынып бөлінеді, тек қалғандары ғана коммерциялық тұрғын үй болып табылады. Бұл көлем қалтасы қалыңдарға және жағдайы жақсыларға жедел сатылады. Сондықтан ішкі іркілістің жоқтығынан жылжымайтын мүліктің бағасы құнсызданумен қоса өседі. Егер ішкі іркіліс болып қалса, айтайық, мұнайдың құны 2 есеге құласа, онда жылжымайтын мүліктің бағасы 40-50%-ға төмендейді, — деп өз пікірін білдіреді Олжас Құдайбергенов.
Расында, жылына 10 миллион шаршы метрге дейін 2020 жылға қарай тұрғындық құрылысты мемлекет ұлғайтады дегенге зор сенім, үміт бар. Тұрғындық бағдарламаларының барлығының ішінен ТҚЖБК арқылы жүзеге асыралатыны өте-мөте тиімді, пайдалы болып табылады. Егер осы бағытпен жоспарланған мөлшерде құрылыстың ұлғайтылуы жүргізілсе, бұл коммерциялық және жеке құрылысқа күш-қуат, қарқын береді.
Егер тұрғынүйқұрылысжинақтау жүйесі арқылы несиелеуді кеңейтуге қол жеткізілмесе, онда Ұлттық банк қолжетімді несиелік ресурстарды банктерге ұсынуы тиіс.
Сонымен қатар риэлторлар Ассоциациясының төрайымы Нина Лукьяненко көптеген жағдайда бағаның нақты болуы «Қолжетімді тұрғын үй — 2020» бағдарламасына тығыз байланысты деп санайды. Оның пікірінше, әлі күнге біржақты көзқарастар баршылық, яғни, бағдарлама мемлекеттік болғасын, ол мемлекеттік қызметкерлерге арналған деген. Шынында, жылжымайтын мүлікті өзінің пәтері немесе үйі жоқ кез келген азамат иелене алады. «Қолжетімді тұрғын үйден» төмен бағаны күтуге болмайды, өйткені, бағдарлама экономкласс пәтерлерге есептелген. Қаланың ортасындағы жоғары дәрежедегі жылжымайтын мүлік зор сұранысқа ие, тиісінше қымбат тұрады.
— Бір жарым жыл бойында мәмілелердегі жылжымайтын мүліктің бағасы түк өзгерген жоқ, бұны біз өзімізде мәмілелерден көреміз, — дейді болжамдар туралы Нина Лукьяненко. — Нарық күрделі, сондықтан кейбіреулер — «төмен құлдилайды» десе, енді біреулер — «жоғары өседі» деген мәселе қалыптасады. Жақын уақытта баға өзгермейді, қандай да бір жаққа ауытқушылық болмайды деп есептеймін мен.
Тіпті егер ипотекамен күрделілік туындаса да, бағаның түспейтініне, «Челси» компаниясының риэлторы Жанна Молдағожина тым сенімді. Жылжымайтын мүлікті алматылық сатушылар хабарландыруларда түрлі-түрлі құнды көрсетеді: қолма-қол жән ипотека бойынша деп әңгімелейді ол.
— Екінші баға тым жоғары болуы ықтимал. Бұл үлкен қателік! Олар осылайша шынайы сатып алушыдан айырылып қалады!
Инвестицияның пайдалылығын зерттеу бойынша Агенттіктің аға аналитигі Ерлен Бадыхан, керісінше, бағаның төмендеуін күтеді. Бүгінгі сатушылардың сұрауларын сәйкессіздік деп атайды:
— Әр шаршы метр орташа 1600-1800 доллар тұрады, кейде 2000 мыңға дейін жетеді. Егер Астана туралы айтсақ, нашар аудандарда жағдай осындай. Мен мүмкін болар жәйтті, тіпті бағаның бірден төмендеуін, 40% дейін құлдилауын жоққа шығара алмаймын. Егер ұзақ уақыт бойы сатып алу сұранысы болмаса, онда баға өзінен-өзі төмендейді. Бұл нарық заңы, ұсыныстар қалай да жүзеге асуы тиіс ғой.
— Үш жыл бұрын мұндай оқиға орын алды, — дейді риэлтор Владимир Дадашев. – Сонда банктер ипотека беруді тоқтатты, жылжымайтын мүліктің бағасы құлдилады. Оны, қысқасы, сатып алатын ешкім болмады.
— Тұрғын үйдің қасиеті жоғалмайды, бірақ, арзандауы мүмкін. Бөтелке бәрібір сынады. Өйткені, бізде Қарағандыдағы жылжымайтын мүлік Еуропадағыға қарағанда қымбат. Шынында санаға сыймайды.
Қысқасы, осы пікірлерді түйіндегенде, риэлторлар бағаның төмендеуіне қарсы емес. Егер жылжымайтын мүлік қолжетімді болса, адамдар мәмілелерді көп рәсімдей бастайды. Құн жоғарылай берсе, тұрғындардың ақшасы болмағандықтан, сатып алу-сату мәмілесі сиресе, риэлторлар нандарынан кәдімгідей қағылады.
Қазақстандықтардың ипотекалық шаршауының синдромы
Қазіргі таңда көптеген адамдар бұл құбылыспен, яғни, ипотекалық шаршаудың синдромымен таныс болды. Тұрғындық несиені рәсімдегеннен кейін бірнеше жыл бойына әрдайым ауырлықпен жүруде кісі шаршайды, әсіресе, ай сайын жалақының бір бөлігін беріп отыру оңай емес. Көптеген банктер өз саясатын осы мәселеге сай жан-жақты құрады.
«Төлем қабілеттілікті есептегенде, мынаны есте ұстау керек, борышкердің несие бойынша төлемінен бөлек басқа шығындарды жабатын қаражаты болуы тиіс, — дейді «Альянс Банкте». — Ипотекалық қарыздар, тәртіп бойынша ұзақ мерзімді. Осы уақыт ішінде балалар өмірге келеді, үздіксіз демалысқа қаржы қалуы қажет, болмаса бұл құбылыс, «ипотекалық шаршау» борышкердің денсаулығына кері әсер етуі ықтимал».
Борышкер мен банктің арасындағы дау-жанжалды шешу үшін тіпті 2011 жылы банктік омбудсменнің қызметі бекітілді. Қазақстанда бұл сайланған қызметке банктердің міндетті жарнапұлдарынан ақы төленеді. Омбудсмен қаржылық құрылымдарға ешқашан тәуелді болып саналмайды. Бүгінде осынау келелі қызметті Ерсерік Сийрбаев атқарады.
2013 жылы банктік омбудсменге 98 адам хабарласқан, 11 жағдай бойынша түсінбестік ретке келтірілген, тағы 48 тапсырыс қарастыру кезеңінде жатыр. Қысқасы, азаматтар үшін барлық қызметтерді омбудсмен өтеусіз жүзеге асырады.
Ерсерік Сийрбаев ипотека — ардақты тұрғын үйді иеленудің ең тәуір тәсілі емес деп санайды. Мүмкін, жалдық пәтер тиімді жол болады. Жылжымайтын мүлікті сатып алу тек қана артық қаражат көзі болғанда қолайлы. Егер мүмкіндік болса, муниципалды тұрғын үйді пайдаланыңыз немесе әрі қарай сатып алумен жалды рәсімдеңіз, деп санайды ол.
Аналитик Олжас Құдайбергенов Қазақстанда жеке тұлғаны банкроттық қылуды маңызды емес жасауға сай ипотекалық жүйе қолданылады деп санайды. Банкрот деп танылған адам коллекторлардың немесе қарызға байланысты сот орындаушыларының ізге түсуінен босатылады. Оған сосын несие бойынша ақы төлейтін міндеттеме «ілінбейді». Бірақ та жағымсыз сәттер бар — егер өз табыстары немес мүліктері жасырылса, қылмыстық іс қозғалады, белгілі бір уақытқа жаңа несие берілмейді.
Біздің елімізде жеке тұлғаның банкроттығының институтын құру мәселесі 2010 жылдан талқыланып келеді. Мүмкін, концепцияны қарастыруға 2014 жылы оралады. Алайда, көптеген сараптамашылар бізде мұндай жүйенің өміршеңдігі күмәнді екені туралы өз ойларын айтады. Азаматтарда салық тәртібі жоқ және өз табыстарын құпия ұстауға әдеттенген.
Бұдан қандай қорытынды шығады…
- Ипотекалық несиелеу саласында маңызды өзгерістер байқалмайды. Тек қана бір банк тұрғындық қарыздарды беру шарттарын қайта қарап жатыр.
- Жыл қорытындысы өсуді көрсеткеніне қарамастан ипотекалық несиелеудің көлемдері азаяды. Аталған қызмет түрі көлем жағынан бөлшектік қарыздардың басқа түрлерінен айтарлық артта келеді.
- Тұрғындардың төлем қабілеттілігі құлау үстінде, банктер несие алуға үміткерлерді іріктеуді қатаң түрде қолға алды.
- Қайтарылмаған және мерзімі өткен ипотекалық қарыздардың үлесі түрлі бағалаумен жалпы көлемнен 30-дан 78% дейін қилы-қилы болып отыр.
- Жылжымайтын мүліктің бағасы бойынша келешектегі болжамдар екі ұйғарымға сәйкес келеді. Кейбір сараптамашылар жағдайдың бұрынғыша қалатынына, тұрғын үй құнының инфляцияның өсуіне сәйкес жоғарыға көтеріле беретініне сенімді. Басқалары баға шамадан тыс жоғары, демек, әрі қарай төмендеуге үміт артуға болады деп санайды.
Kn.kz Ақпарат қызметі
Тағы оқитындарыңыз:
Ажырасу кезінді пәтерді қалай бөлуге болады