Добавить объявление Поиск недвижимости Избранное 0 Новостройки Компании Риэлторы Заявка риэлторам Статьи
Способы оплаты Реклама на kn.kz О компании Обратная связь Полная версия сайта

Тасталған тұрғын үй: жекешелендіру және пәтерден шығару тәуекелі

90-шы жылдардың соңындағы дағдарыс жылдарында көптеген қазақстандықтар ұстау ауыртпалығын көтере алмай, өздерінің тұрғын үйлерін тастап кетті: олар күнкөріс қамымен басқа қалалар мен елдерге көшті, олар тастап кеткен пәтерлер тұру үшін мүлдем жарамсыз болып, тас-талқаны шықты. Тұрғындары түгелдей көшіп кеткендіктен, кейбір көп қабатты үйлер тұтастай қаңырап қалды. Қандай да бір шара қабылдау қажет болды. Сол кезде мемлекеттік деңгейде осындай үйлерді,оны күтіп-ұстау үшін басқа қожайынға беру туралы мәселе көтерілді. 

ҚР Конституциясының 6 бабына сәйкес меншік құқығына қол сұғуға болмайды, бірақ жылжымайтын мүлікті иелену қоғам игiлiгіне де қызмет етуге тиiс. Пәтерге қатысты жағдайда бұл қағида оны ұстау ауыртпалығынан бас тарту кезінде бұзылады – өйткені басқа азаматтардың  мүдделері қозғалады.

Іс жүзінде ешкім ұстамайтын, пәтерлер санының өсуіне байланысты 2006 жылы «Меншік иесімен тасталған тұрғын үйге құқық жөніндегі дауларды соттардың қарау практикасы туралы» Жоғарғы соттың Нормативтік қаулысымен тасталған тұрғын үйұғымы қабылданды.

Қандай тұрғын үй тасталған тұрғын үй болып табылады?

Сонымен, қаулының 6 тармағына сәйкес,меншік құқығын сақтау ниетін дәлелдейтін әрекет жасамаған меншік иесі тастап кеткен тұрғын үй тасталған тұрғын үй деп аталады.  Басқаша айтқанда, коммуналдық шоттарды төлеуден, жөндеуден бас тарту меншік иесінің өзінің мүлік құқығын сақтағысы келмейтіндігін білдіреді.

Бұл ретте меншік құқығынан бас тарту заңды, ерікті, сондай-ақ меншік иесінің тұрғын үйді иеленуден, пайдаланудан, билік етуден бас тартатындығын, нақты көрсететін болуы тиіс. Сонымен, заң бойынша:

  • меншік иесімен қараусыз қалдырылған, бос тұрғын үй;
  • меншік иесімен ұстаусыз қалдырылған, бос тұрғын үй тасталған тұрғын үй болып есептеледі.

Тұрғын үй таңдау кезіндегі қосалқы факторлар >>>

Тұрғын үйге құқықты ресми түрде тоқтату үшін, меншік иесінің бас тартуынан басқа, тұрғын үйге меншік құқығын басқа тұлғаның немесе мемлекеттің алғандығы туралы соттың күшіне енген шешімі болуы тиіс.

Меншік құқығынан бас тарту пәтер иесінің әкімдікке тиісті арыз беруі түрінде көрініс табады. Бірақ, мұндай арыздар органдарға өте сирек түскен — адамдардың көпшілігі үйлерін «сол бетінде» қалдырып кетіп отырған. 

Азаматтың меншік иесі жоқ (немесе ол белгісіз) немесе меншік иесі бас тартқан, өзге негіздер бойынша меншік құқығынан айырылған, жылжымайтын мүлікке меншік құқығын алуына болатындығы Заңмен көзделген (ҚР АК-нің 235 бабына сәйкес). Тасталған (немесе қалдырып кеткен) тұрғын үйде тұру үдерісін заңдастыру жекешелендіру немесе иелену мерзімінің ескіруі негізіндегі соттың шешімі арқылы іске асырылады.

Жекешелендіру үдерісі қалай жүргізіледі?

Пәтер коммуналдық меншікке өткеннен кейін, оны пайдалану және өткізу жөніндегі жұмыстардың барлығы әкімдікпен іске асырылады. Жаңа тұрғындардың қолындағы жалдау шарты, акті, ордер бойынша ресми мемлекеттік тұрғын үйді жекешелендіруге болады.

Мәселен, 2013 жылғы мемлекеттік тұрғын үй қорындағы тұрғын үйді жекешелендіру Қағидасына сәйкес, жекешелендіру дегеніміз — бұл азаматтардың мемлекеттік тұрғын үй қорынан берілген, өздері тұрып жатқан тұрғын үйлерді  ҚР заңдарына сәйкес меншікке алу үдерісі. 

Осы Қағидаларға сәйкес жекешелендіру үдерісі келесі негізгі кезеңдерден тұрады:

  • өтініш беруші әкімдіктің жанындағы тұрғын үй комиссиясына құжаттар тізбесін ұсынады;
  • комиссия оларды 30 күнтізбелік күннің ішінде қарайды және шешім шығарады;
  • оң шешім қабылданған жағдайда өтініш беруші ХҚКО-да жылжымайтын мүлікке құқықты тіркейді.

Тұрғын үй комиссиясы өтінішті қарауы үшін келесі құжаттар пакетін жинау қажет.

  • Өздері тұратын тұрғын үйді жекешелендіруге жалдаушының кәмелетке толған барлық отбасы мүшелері қол қойған өтініш.
  • Өтініш берушінің және оның отбасы мүшелерінің жеке куәліктерінің/төлқұжаттарының көшірмелері.
  • Некеге тұру, бұзу, отбасы мүшелерінің қайтыс болуы, балаларының туу туралы куәліктерінің көшірмелері.
  • Жалдау шартының немесе тұрғын үй ордерінің көшірмелері.
  • Өтініш берушіде және онымен тұрақты тұратын, отбасы мүшелерінде меншік құқығында оларға тиесілі тұрғын үйдің бар немесе жоқ екендігі туралы анықтама.
  • Сол елді мекенде тұратындығын растайтын, анықтама.
  • Басқа тұлғаларды өтініш берушінің отбасы мүшелері деп тану туралы соттың шешімі.
  • Өтініш берушінің халықтың әлеуметтiк осал топтарына жататынын растайтын құжат (қажет болған жағдайда).
  • Жұмыс орнынан (қызметтен) анықтама не еңбек қызметін растайтын құжаттың көшірмесі (қажет болған жағдайда).
  • Тұрғын үйді жалдау шарты бойынша берешегі жоқтығын растайтын құжат.
  • Мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын үйді жеке меншікке өтеусіз алуға құқығы бар азаматтардың санатына жататындығын растайтын құжат.

Осы құжаттарды жекешелендірілетін тұрғын үй орналасқан, елді мекендегі әкімдік жанындағы «Тұрғын үй қатынастары бөліміне» ұсыну қажет.

Құжаттар пакетін отыз күнтізбелік күннің ішінде қарастырғаннан кейін тұрғын үй комиссиясы тұрғын үйді жекешелендіру туралы шешім қабылдайды не дәлелді бас тарту туралы шешім шығарады.

Көбіне бас тартуға қандай да бір анықтаманың болмауы негіз болады. Оң шешім қабылданған жағдайда, жекешелендіру шарты беріледі, оның көмегімен ХҚКО-да жылжымайтын мүлікке құқықты міндетті түрде (!) тіркеу қажет болады.

Тағы бір айта кететін жәйт: шартта құқықтың берілу нысаны көрсетілетін болады — өтеусіз немесе қалдық құнын төлеу (бөліп-бөліп). Өтеусіз беру сәті көбіне жалдау шартында да ескертіледі: жаңа қожайын пәтерді қалпына келтіреді және берешектерін төлейді, іс жүзінде осы жеткілікті. Егер қалдық құнын төлеу қажет болса, онда ТК есеп жүргізеді және осы соманы ай сайынғы төлемдерге бөліп-бөліп тастайды. Егер сіз өтеусіз беругеталап қоя алмайтын болсаңыз, қалай болғанда да, осы сәтті білгеніңіз абзал.

Осылайша, сіз тұрғын үйдің иесі болып шыға келесіз.

ҚИК-нан пәтер алу: шарттары, құжаттар және қатысушыларға қойылатын талаптар >>>

Пәтердің бұрынғы иелері табылған жағдайда, не істеу керек?

Өкінішке орай, нақты өмірде жоғарыда айтылғандай бәрі ың-шыңсыз бола бермейді. Әкімдіктің немесе ПИК-нің шешімдері бойынша алынған, тасталған тұрғын үйлерге қатысты бұрыннан бері және қазірде орын алып отырған, соттық дау-шарлар тек осыны растайды. Сот практикасын зерттей отырып, тұтастай алғанда жанды ауыртатын сол бір ғана тақырыпты ажыратуға болатындығын байқадық, ол — тұрғын үйді тастап кеткен, меншік иесінің қайтып оралуы және оның жаңа тұрғынды пәтерден шығаруды талап етуі. Бұл талап-арыздар көбіне қанағаттандырылады. Сондай жағдайлардың біріне мысал келтірейік:

  1999 жылы әкімдік В. атты жалғыз басты анаға өз меншігіне айналдырып алу құқығымен жалдау шарты бойынша пәтер берген: ол үшін әйел үйді қалпына келтіріп және берешектерді төлеуі тиіс болған. Үйдің жаңа иесі шарттардың бәрін орындаған.  

  2004 жылы қала әкімінің өтініші бойынша сот тұрғын үйді иесіз деп танып оны коммуналдық меншікке берген. Әйел жекешелендіруге құжат тапсырған, ал 2005 жылы қарашада жекешелендіру шартын алған. Әрі қарай не болды дерсіз? 2011 жылы біз сөз етіп отырған кейіпкеріміз өзінің пәтерін аз. А-ға ипотекаға сатқан. Ал 2013 жылы әйел бұрынғы меншік иесінің өкілінің жекешелендіру шартын заңсыз деп тану туралы талап-арыз бергендігін және пәтермен жасалған мәмілелердің барлығын бұзуды сұрайтындығынестиді. Әрі ТКШ бөлімі де шарттың берілмегендігін растаған, бірақ әйелдің өзіне және сатып алушыға бұл жайлы айтпаған. Жекешелендіру туралы шарт тіпті ТКШ-да да тіркелмеген.

Мұндай жағдайда өзіңді қалай қорғауға болады?

Ең алдымен, егер тұрғын үйді коммуналдық меншікке ұзақ уақыт бойы бермей қоятын болса, билік органдарының әрекетіне шағымдану қажет. Егер сіз тұрғын үйіңіздің коммуналдық меншікте екендігін нақты білмейтін болсаңыз, онда әкімдікке баруыңызкерек. Егер пәтер сол уақытқа дейін есепке алынбаған болса, онда өзіңіздің бар екендігіңіз, ордер/анықтама бойынша тұрып жатқандығыңыз туралы әкімдікке хабарлағаныңыз дұрыс. Қоныстанғаннан бері бір жыл өткен болса, онда әкімдік сотқа талап-арыз беруі тиіс. Ол жайлы қам жеңіз, өзіңіз жайлы үнемі естеріне салып отырыңыз, берешектер бойынша, жөндеу бойынша түбіртектердің барлығын сақтап қойыңыз. Бұлар арқылы сіз сотта тұрғын үйді қалпына келтіргендігіңізді дәлелдей алатын боласыз. Тіпті, егер меншік иесі пәтерге «жармасқан» күнде де оған бәрін төлеуге тура келеді. Бұл — қандай болса да кепілдік.

  Сонымен қатар, ҚР АІК-нің 47 бабына сәйкес, бұрынғы меншік иесі жаңа заңсыз тұрғынды пәтерден шығару туралы талап-арыз берген жағдайда, оның өзін де сотқа қатысуға тарту, сондай-ақ оған құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, талап-арыздың көшірмесін жіберу қажет. Мұндай рәсімдерсіз соттың пәтерден шығару туралы шешімі жарамды болып танылмайды.

Егер сіз әкімдіктен берілген пәтерде жалдау шарты бойынша тұрып жатқан болсаңыз және сізге пәтерден шығыңыз деген талаппен жасауылдар келіп мазаңызды алатын болса, аппеляцияға бергеніңіз дұрыс. Сонымен қатар, ҚР АІК-нің 129 бабына сәйкес сотқа шақырту мен хабарлама жауапкерге,  оның сотқа бару және іске дайындалу мүмкіндігінің болуын ескере отырып, келуі тиіс.

Kn.kz ақпарат қызметі

Тағы оқитындарыңыз:

ҚТҚЖБ-нен кейіннен сатып алу арқылы жалдау: шарттары және есеп айырысу

Егер жаңа құрылыстағы пәтерді кешеуілдететін болса

Қорғалатын аумақ: өз үйіңізді және мүлкіңізді қалай қорғау керек

kn.kz
>
Статьи