Бүгінгі таңда экономикалық дағдарысқа байланысты коммуналдық қызметтер үшін төлемақыны уақытысында енгізуде де, дер кезінде төлеуде кейбір азаматтарда қиындықтар туындауы да ықтимал. Төлемақы бойынша қарыздардың қомақты қандай зардаптары бар, расында, пәтерден қуыла ма?
«Коммуналдық қызметті ұсыну ережелеріне», соныменен қатар ҚР Азаматтық кодексіне сәйкес әрбір азамат объектіге меншіктік құқық тіркелген уақыттан бастап, коммуналдық қызметтер үшін де төлемақыны толықтай түрде және де дер кезінде, уақытысында төлеуге міндетті.
— Коммуналдық қызмет жасаудағы типтік келісімшарт бойынша тұтынушы келесі есептеме үшін әр айдың 25-нен қалдырмай төлемақы енгізуге міндетті, — дейді қызмет жасаушы-компания заңдылы бөлімінің басшысы Алексей Хижняк. — соныменен қатар қызмет жасаушы менен тұтынушының арасында жасалынған қызмет үшін төлемақыны енгізудің мерзімі нақтыланып көрсетілген басқа да келісімшартқа қол қойылуы ықтимал. Егер төлем мерзімінде жасалмаса, тұтынушы шартта көрсетілгендей айыпақы төлейді.
Пәтерлік төлемақы бойынша қарыздарды коммуналдық қызметшілер соңғы үш жылдағын өндіре алатынын атап өту керек, өйткені, ҚР заңнамасына дәл сәйкес талаптық мерзім 3 жылға нақты теңестіріледі.
Жазбаша наразылық
Юристің нақтылы айтуынша, егер де төлем бойынша тұрғында қарыз болса, коммуналдық қызметті ұсынушы компания ең алдыменен бірінші кезекте бар қарызды өтеуге байланысты жазбаша наразылықпен тұрғынды хабардар етеді. Егер де борышкер белгіленген уақытта қарызды да азайтпаса немесе төлемді кейінге қалдыруға, өтеу кестесіне және басқаша келісімге ұмтылмаса, онда тараптар сотта кездесуге тәуекел етеді.
— Соныменен қатар да бүгінгі таңда қолданыстағы заңнамаға сәйкес қызмет ұсынушы алдына наразылық білдірусіз де бірден сотқа талап арыз бере алады, — дейді юрист. — Сонда борышкер сотқа шақыруды бірден алады да, онда оның мерзімі, қайда өткізілетіні анық көрсетіледі.
Борышкер үшін тағы бір күтпеген тосынсый суды да, жарық және жылуды ағыту болып табылады. Оның себебі коммуналдық қызметтер төлемі бойынша қарыздың бірнеше мың теңге болуы, аралас цифрлар 200-300 теңгеге дереу өседі.
«Астана электржелілік үлестіру компаниясы» АҚ-ның нақ арнайы сайтының мәліметтеріне сәйкес тұтынушы-борышкермен проблеманы шешудің келесі кезеңі, жазбаша наразылыққа ешқандай да кері әсер етпейді, ол өзінің абоненттеріне электрлік энергияны беруді тоқтату болып та табылады. Сосын сот арқылы мәжбүрлі түрде қарыздарды өндіру туралы талап арызды да беру басталады. Соныменен қатар Қазақстан Республикасынан сырт жаққа шығып кетуіне кәдімгідей тыйым салынады.
Борышкер мүліктерінен айырылуға, жалақысының кешігуіне және сот істеріне жолығуы әбден мүмкін.
Сот қарауы
Егер де іс қалай да сотқа дейін баратын болса, ол жағдайда процесс екі тарап та үшін де жүйкені тоздырумен және де алтын уақытты жоғалтумен аяқталады. Алайда, осы кезеңде барлығын бейбіт жолмен шешуге болатынын атап өтуге болады. Әдетте, судьялар тараптарды борышкердің өзінде қарызды да өтеу міндеттілігіне байланысты кепілдік келісім жасауға шақырады. Осыған сәйкес, мәселен, электрлік энергияны беру түпкілікті түрде тоқтатылмайды.
Мысалы, «АЭҮК-Энергия өткізу» ЖШС егер тұтынушы-борышкер тұтынылған электрлік энергия үшін төлеудің талаптарына ешқандай да назар аудармаса, ауыр шараларды қолдануға барады. Қаржылық қиындықтарға да кезіккен аталған абоненттерге «АЭҮК-Энергия өткізу» ЖШС кейінге қалдыру төлем кестесін жасап, көмек қолын созып, жәрдемдесуге дайын болады.
Алайда, егер де тараптардың бірі келіспесе, онда іс жағдайларға байланысты қаралады. Қараудың мерзімі істің өзінің күрделілігіне сай болады. Бір немесе екі тыңдалымнан кейін мәселе түбегейлі шешіліп қалады. Дегенменен, істің қаралуының бірнеше күнге созылуының орын алуы әбден ықтимал.
Мүлікке тыйым салу
Егер де сот қарауы түпкілікті аяқталғаннан кейін борышкер төлеуге міндетті қарыз сомасы менен айыпақыны сот нақтылап, тиянақтап бекіткесін де, ол төлем төлеуді жүзеге асырмаса, онда қатаң шаралар да жан-жақты қолданылады.
Қарыздарды түгел өтеу туралы соттың шешімі уақытысында орындалмаған жағдайда борышкердің меншікті мүліктеріне тыйым салынады. Олар оның есеп шоттарына, жылжитын (авто-, мототранспорт, тұрмыстық техника және т.б.) және жылжымайтын мүліктеріне (пәтерлер, үйлер, тұрғындық емес ғимараттар, жер участкелері, гараждар және т.б.) қатысты. Төлем жасалмаған жағдайда соттың шешімімен мемлекеттік және жекелік сот орындаушылары төмендегі іс-шараларды тиянақтылап тұрып ұйымдастырады:
- борышкердің жылжитын және жылжымайтын мүлкін саудаға салу;
- соттың шешімін нақты орындау мақсатында борышкердің зейнетақылық төлемінен және жалақысынан ақшалай қаражат ұстау;
- тиісті деген қарыздардың сомасын түбегейлі түрде алу үшін тұтынушы-борышкерлердің есептеме шотына инкассалық билікті қою;
- «Орындаушылық өндіріс және сот орындаушыларының мәртебесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңының 33 бабында бекітілген талаптарға сәйкес елімізден сыртқа шығып кетуге тыйым салу.
Қайта жобалау, қайта құру және тұрғын үй қорынан пәтерді шығару >>>
Әкімшілі жауапкершілік
Соныменен қатар Қазақстан Республикасының заңнамасымен нақты әкімшілік жауапкершілік дәл қарастырылған, «Әкімшілік тәртіп бұзушылық туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінің 524 бабында жеке тұлғаларға да 10 айлық есептеу көрсеткішіне дейін, ал, лауазымды тұлғаларға 20-ға дейін айыппұл салу көрсетілген. 10 күнге дейін әкімшілік қамау да бар екен және де Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 362 бабынада қарастырылғандай, заңдық қолданысқа енген соттың актісін (сот шешімін) қасқана орындамағаны үшін қылмыстық жауапкершілік болады.
Арендатордың қарызы үшін кім жауап береді?
Тұрғын үй алаңын жалға берушіден немесе мемлекеттен жалға алған азаматтар үшін түбіртекпен төлемді жүзеге асыру міндеті найм келісімшарты жасалғаннан басталады.
Болып тұратын оқиға: арендатор және арендодатель жалға алынған тұрғын үй алаңына, соныменен қатар барлық коммуналдық қызметтерге де ай сайын квартиранттың айқын төлем жасайтынын ауызша келіседі. Алайда, жинақталған қарызды өтеу талабымен коммуналдық қызметтен де меншік иесінің атына екі айдан соң наразылық келеді.
Қожайын менен арендатордың арасында аренда туралы да келісімшарттың жасалмағандығын есепке алсақ, коммуналдық қызметтердің төлемі бойынша міндеттемелердің тараптардың қайсысына жүктелетініне байланысты бөлік бар, расында барлық қарыз меншік иесінің мойнына толықтай мінеді, ол өз кезегінде квартиранттан жинақталған қарыздарды өтеуді талап ете алмайды. Өйткені, жалға алушының арендалық төлемнен басқа барлық коммуналдық қызметке ай сайын төлем жасау міндетін растайтын қолда арнайы құжат жоқ. Әзірге арендодатель мен арендатор қарызды кім төлейтінін шешпей жатқанда, коммуналдықтар тек қана суды, жарықты және де жылуды үзіп, ағытып қоймай, жылжымайтын мүліктің қожайынының атына талап арызды құрастырады.
Юристер кеңес бергеніндей, келешекте осындай дау-жанжалдардан аулақ болу үшін арендатор мен арендодатель арендалық келісімшартта кімнің коммуналдық қызмет үшін толық төлем жасайтынын көрсету қажет. Соныменен қатар пәтерді жалдаушы қожайын өзін қауіпсіздендіру мақсатында да айдың қай күнінде суға, жарыққа және жылуға төлем жасауын анықтап та алған абзал. «Коммуналдық қызметті ұсыну ережелері» бекіткен төлемнің соңғы мерзімін келісуді атап өткен дұрыс. Жоғарыда нақтыланып көрсетілген құжаттарға сәйкес айдың 25-нен қалмай, келесі есептемеден кейін немесе келісімшартта көзделген тұтынушы мен қызмет жасаушының арасындағы бекітілген нақтылы мерзімге байланысты келісім бойынша тұтынушы пәтерақыны уақытысында төлейді.
Тәжірибе нақты көрсеткеніндей, пәтерақы бойынша қарыздардың әкелетін зардаптары көп болады. Ай сайын өсіп жатқан айыпақыдан борышкер мүліктерінен айырылып қалуы ықтимал, жалақыдан ұсталады және сот ісін қарауда жүйке мықтап тозады. Бір нәрсені сенімді түрде айқайлап тұрып айтуға болады: қандай жағдайда да қарызды төлеуге тура келеді.
Kn.kz ақпарат қызметі
Тағы оқитындарыңыз:
Yйді күтіп-ұстау шығындарды қалай қысқартуға болады?
Риелтор мамандығының күлкілі оқиғалары
Пәтердi сатар алдында немесе жалға берерде жөндеу жасауға тұра ма